„Musimy pielęgnować świat przyrody, ponieważ jesteśmy jego częścią i jesteśmy od niego zależni.” Sir David Attenborough

Zbliżają się wakacje. Będziemy mieć więcej czasu i wielu z nasz będzie spędzać go w kontakcie z przyrodą. Warto wiedzieć, jak taki kontakt wpływa na nas, na nasze emocje, co możemy na tym zyskać. Korzystajmy z natury świadomie i czerpmy z tego kontaktu jak najwięcej.

Przebywając na łonie natury, odczuwamy różne emocje, zauważamy zmienne stany. W zależności od kontekstu, w jakim się znajdujemy, i specyfiki miejsca, które odwiedzamy, nasze relacje z naturą mogą sprawiać, że czujemy się szczęśliwi i radośni, zadowoleni i troskliwi lub przytłoczeni i pełni podziwu. Możemy też odczuwać dowolną mieszaninę emocji. Jednak czy bierzemy pod uwagę możliwość, że prócz dobrego samopoczucia natura może być ważna dla  zachowań w codziennym funkcjonowaniu człowieka?

Nasze połączenie z naturą

Natura służy człowiekowi, także w wymiarze zdrowia psychicznego. Jesteśmy jej częścią, a coraz większa liczba badań wskazuje, że kontakt z naturą sprzyja zdrowiu, zadowoleniu, szczęściu oraz aktywizuje zachowania prospołeczne. Nasze powinowactwo do natury jest genetyczne i głęboko zakorzenione w ewolucji. Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego większość ludzi woli rezerwować pokoje z pięknym widokiem na las, jezioro, łąkę czy góry? Dlaczego pacjenci, którzy mają naturalny widok z łóżka szpitalnego, wracają do zdrowia wcześniej niż inni? Albo dlaczego zdarza się, że gdy stres uniemożliwia racjonalne funkcjonowanie i umysł skupiony jest tylko wokół tego, co trudne, tęsknimy za chwilami spędzonymi w naturze? Żyjemy w świecie stworzonym przez ludzi, gdzie łatwo jest przeoczyć i zapomnieć o zakorzenieniu w naturze, jednak to znajomość swojego miejsca w naturze może przyczynić się do poczucia sensu i radości życia. Zrozumienie i zwiększenie związku z naturą wiąże się ze wzmożonymi zachowaniami w celu ochrony przyrody, jak również z naszym własnym dobrostanem

Badania pokazują, że zwykłe przebywanie w otoczeniu przyrody jest dobre dla naszego zdrowia i samopoczucia. Coraz więcej badań pokazuje, że korzyści wynikające z poczucia więzi z naturą są korzystne dla zdrowia.(..) Połączenie z naturą obejmuje także naszą reakcję emocjonalną, przekonania, postawy i zachowania wobec natury. Połączenie z naturą pomaga nam czuć się dobrze i dobrze funkcjonować, ale dodatkowo wiąże się z większą satysfakcją życiową, niższym lękiem, poprawą witalności, znaczeniem, szczęściem, kreatywnością, zachowaniami prospołecznymi i proprzyrodniczymi.
Dr Miles Richardson, który założył i kieruje grupą badawczą ds. przyrody przy Uniwersytecie w Derby w Wielkiej Brytanii, prowadzi badania koncentrujące się na zrozumieniu i zwiększeniu związku z naturą. Jedną ze stosowanych interwencji w celu poprawy połączenia z naturą jest dostrzeganie trzech dobrych rzeczy w przyrodzie. To proste badanie pokazało, że zauważanie i zapisywanie własnych obserwacji każdego dnia przez tydzień, doprowadziło do długotrwałego wzrostu połączenia z naturą, a ten z kolei związany był z poprawą zdrowia psychicznego

Trzy dobre rzeczy w naturze

Każdego dnia zatrzymaj się, zauważ i zapisz trzy dobre rzeczy związane z przyrodą, która Cię otacza. Może to być śpiew ptaków, promienie słońca, krople deszczu, powiew wiatru czy szum drzew.
Biorąc pod uwagę uznawane korzyści związane z kontaktem z naturą i zainteresowanie badaczy, istotne są proste interwencje w celu trwałego połączenia ludzi z przyrodą. Pozytywne relacje z przyrodą są ważną częścią dobrobytu, porównywalną z ustalonymi czynnikami, takimi jak dochód i wykształcenie. Zauważono, że tak jak indywidualne korzyści dla dobrego samopoczucia są ważne, łączność z przyrodą może być również dobra dla szerszej przyrody. Uważa się  bowiem, że prowadzi do postaw proekologicznych i późniejszych pozytywnych zachowań poprzez chęć codziennego dbania o naturę.

Natura może być częścią codziennego życia człowieka

Obserwując funkcjonowanie współczesnego człowieka, rośnie obawa, że nasze nowoczesne sposoby życia, szczególnie w kulturach zachodnich, osłabiają poczucie przynależności do natury, co może się przyczynić do wzrostu wskaźników złego stanu psychicznego i emocjonalnego . Skutkuje to coraz większym naciskiem kładzionym na znaczenie odczuwania natury (poza zwykłym spędzaniem czasu w przyrodzie),  jako potencjalnego sposobu rozwoju i utrzymania naszego dobrobytu.  Z badań wynika, że połączenie z naturą jest większe u osób, które w dzieciństwie doświadczały kontaktu z przyrodą , a także u tych, którzy częściej doświadczają natury.
Ludzie związani z naturą więcej czasu spędzają w otoczeniu przyrody, a tym samym doświadczają szerszych korzyści z kontaktu z naturą. Pojawiły się różne hipotezy, zarówno w badaniach, jak i tradycyjnej literaturze medytacyjnej, dotyczące tego, dlaczego spędzanie czasu w naturze sprzyja dobrobytowi fizycznemu, psychicznemu i duchowemu. Zauważono, że łagodna fascynacja naturą pomaga ludziom świadomie zwracać uwagę na otoczenie. Przebywanie w naturze ułatwia spokój, odpoczynek i kontemplację, a dzięki odczuciom zmysłowym w sposób naturalny można osiągnąć powyższe stany. Zauważając korzyści płynące z natury, zwykle zwracamy uwagę na krótkoterminowe pozytywne oddziaływania, głównie gdy jesteśmy zmęczeni. Natomiast warto również zwrócić uwagę na to, że kontakt z przyrodą zapewnia równowagę naszemu systemowi regulacji emocji, a także kontrolę układu nerwowego nad funkcjami ciała i narządów, w tym serca . Istotne jest także to, że natura może przyczyniać się do wspierania dwóch różnych wymiarów szczęścia, zarówno radości, jak i spokoju

Wydaje się, że doświadczenie uspokojenia czerpane z natury jest wspólne dla większości ludzi, niezależnie od ich pochodzenia kulturowego, wykształcenia czy statusu materialnego. Najnowsze badania (..) z 2019 r. wykazały, że istnieje potrzeba wykroczenia poza działania, które po prostu angażują ludzi w ogólny kontakt z przyrodą. Należy dążyć do metod, które rozwijają bardziej znaczący i emocjonalny związek z naturą. Bliższe, zdrowsze i trwałe relacje z naturą wynikają z jej zauważenia, poczucia emocji, które temu towarzyszą, znalezienia piękna i znaczenia, a także współczucia, które pomaga uwrażliwić osobę na obecną sytuację świata przyrody i na swoje działania w kierunku troski czy ochrony środowiska naturalnego. Rozwijając relację z naturą, warto korzystać z przedstawionych poniżej ścieżek, które ułatwiają umacnianie więzi z przyrodą .

Ścieżki doprowadzające do umacniania połączenia z naturą:

• Kontakt – akt obcowania z naturą za pomocą zmysłów dla przyjemności: wyjdź i zaangażuj się w naturę, użyj swoich zmysłów, np. usłysz śpiew ptaków, szum wiatru, poczuj zapach polnych kwiatów, dotknij korę, zaobserwuj zachód słońca.
• Piękno – zaangażowanie w walory estetyczne przyrody: poświęć czas na docenienie piękna natury, wyrażaj je lub bądź w kontakcie z naturą poprzez sztukę.
• Znaczenie – (..) myślenie o znaczeniu przyrody i znakach przyrody: zastanów się, co oznacza dla Ciebie natura, jakie jest Twoje ulubione pobliskie drzewo i dlaczego?
• Emocje – emocjonalna więź z naturą i miłość do niej: znajdź szczęście i cud w naturze, zwracaj uwagę na dobre rzeczy w przyrodzie, radość, jaką mogą wywoływać,
• Współczucie – rozszerzenie świadomości na naturę, prowadzące do moralnej i etycznej troski o przyrodę: pomyśl o tym, co możesz zrobić dla natury? W jaki sposób mógłbyś stworzyć dom dla natury, np. dokonuj etycznych wyborów dotyczących produktów, dbaj o dobro zwierząt.

Wprowadzając w codziennym kontakcie z przyrodą wymienione ścieżki do rozwijania więzi z naturą, warto korzystać z metod polegających na stosowaniu uważności. Przykładem może być ćwiczenie, w którym uczestnik porusza się między wieloma doświadczeniami i podążając za własną fascynacją czy ciekawością, ma szansę zauważyć to, co go pociąga. 
W celu wykonania ćwiczenia znajdź miejsce w spokojnym lesie, gdzie można przeprowadzić ćwiczenie „Kąpieli zmysłów” dźwiękami, zapachami i energią lasu, co jest pomocne w zrelaksowaniu się, daje poczucie spokoju i równoważy emocje.

Ćwiczenie „Kąpiel w lesie”

Podczas spaceru w lesie wybierz spokojne miejsce. Stań, usiądź lub połóż się pod drzewem. Opierając się o nie lub zwracając się w jego kierunku, poczuj pod dłonią twardość i nierówność kory. Zauważ pod stopami lub całym ciałem wilgotną, zimną ziemię. Poczuj zapach ziemistej ściółki leśnej. Zauważ poruszające się pająki, mrówki, małe stworzenia. Doceń szczegóły w kształtnej gałęzi zwisającej nad Twoją głową. Odczuwaj tempo ruchu gałęzi drzewa, pod którym się znajdujesz. Zauważ, czy pojawiają się jakieś zmiany w Twoich myślach i emocjach, kiedy pojawiają się wspomnienia doświadczeń o poranku, kontaktu z bliskimi, sytuacji w szkole(miłej lub niemiłej). Usłysz dźwięki przywracające Cię do teraźniejszości i zauważ, że Twoja uwaga odeszła od drzewa, usłysz ptaki, wiewiórki, skrzypienie konarów, szum liści. (..)

Przepływ myśli i uczuć towarzyszy obserwacjom natury. Osoby mogą jednocześnie podziwiać piękno, współczuć, odczuwać różne emocje, dostrajając się do zmysłów i płynących z nich doznań, a wtedy – nawet nie zauważając tego – odpuszczają na ten moment swoje myślenie, planowanie, pamiętanie, jakie doświadczają na co dzień. (..) Po ćwiczeniu istotne jest również refleksyjne odniesienie się do zauważonych faktów i zachęcenie osoby do wyboru jednej z pięciu ścieżek, np. ścieżka „emocji” i „współczucia”: „zauważyłeś, że siedzenie/leżenie pod drzewem pomogło ci poczuć się bezpiecznie, czy myślisz, że drzewo też było bezpieczne? Co możesz zrobić teraz i w przyszłości, żeby drzewa pozostały bezpieczne?”.

Otulanie się naturą/ukojenie, jakie daje natura

W celu zauważenia i zrozumienia korzyści, jakie daje nam przebywanie w otoczeniu przyrody, warto skupiać się na codziennej naturze wokół nas. Jednak w poprawie codziennego dobrostanu ważne jest nie tylko zauważanie, wiedza, robienie postępów czy zdobywanie nowych umiejętności. Istotnym czynnikiem wpływającym na silniejszą więź człowieka ze światem przyrody jest jego prosty kontakt z naturą, podczas którego zauważy on nie tylko odczucia płynące ze zmysłów, ale także reakcje emocjonalne, jakie ten kontakt wywołuje.

Kiedy pogłębia się nasza emocjonalna więź z naturą, możemy doświadczać aktywowania kolejnej ścieżki połączenia, co wiąże się z uświadomieniem sobie, w jaki sposób piękno przyrody wpływa na nasze emocje. (..) Uświadomienie sobie głębi naszego połączenia z naturą  może wzmocnić naszą moralną i etyczną troskę o naturę.

Autor: Marta Szydłowska -Pierzak

przygotowała : Ewa Kucharska – pedagog szkolny

źródło: https://psychologiawpraktyce.pl/artykul/lacznosc-z-natura-a-funkcjonowanie-psychiczne-czlowieka